Natuurverwachting voor 2013

Bericht uitgegeven door De Natuurkalender [land] op [publicatiedatum]

Met een zeer warme start van het nieuwe jaar belooft het weer een spannend jaar in de Nederlandse natuur te worden. Mogelijk gaan we het vroegste voorjaar ooit beleven. Ondanks dat de natuur grillig is durf ik al wel enkel natuurverwachtingen voor 2013 te geven. Ten opzichte van vorig jaar verwacht ik 5% meer vleermuizen, 4% meer ooievaars, 13% minder kieviten en een achteruitgang van de rode lijstsoorten met gemiddeld 4%.

We beleven een van de warmste winterse periodes ooit. Gerekend vanaf 1 november staat deze winter op plaats negen van de warmste en vanaf 15 december zelfs op de tweede plaats. Bij De Natuurkalender zijn al weer diverse voorjaarsmeldingen binnengekomen. Speenkruid is al op enkele plaatsen in bloei gezien en hazelaars en diverse uitheemse elzensoorten zorgen al sinds de kerstdagen voor flinke hooikoortsklachten zoals te zien is op onze site Allergieradar.nl en de bijbehorende App. Als deze temperaturen aanhouden verwacht ik dat we een van de vroegste lentes ooit gaan beleven. De Met Office, het KNMI van het Verenigd Koninkrijk, verwacht dat de wereldwijde temperatuur in 2013 0,57 graden Celsius hoger dan normaal zal zijn en daarmee bij de warmste tien jaar sinds 1850 gaat behoren, misschien wel de warmste. Vorig jaar zaten ze er met de voorspelling van 2012 maar 0,03 graden naast!

De wereldwijde temperatuurverwachting bracht me op het idee om ook voor de Nederlandse natuur in 2013 een aantal verwachtingen op te stellen. Ik baseer mijn verwachtingen voornamelijk op de door diverse natuurorganisaties en het CBS verzamelde natuurwaarnemingen en berekende indexen over de afgelopen twintig tot dertig jaar die gepubliceerd zijn op Compendiumvoordeleefomgeving.nl.

Vleermuizen
Laat ik beginnen met een veilige groep, de vleermuizen. Al sinds 1986 zijn er van acht soorten vleermuizen jaarlijks cijfers van het aantal vleermuizen in overwinteringsplaatsen en zomerverblijven. Sinds de metingen begonnen kwamen er elk jaar gemiddeld 6% vleermuizen bij. Zie de groene lijn in de onderstaande grafiek. Tegenwoordig zijn er bijna 500% meer vleermuizen dan 30 jaar geleden. Alle soorten nemen toe maar de ingekorven vleermuis en de franjestaart nemen het sterkst toe. De waargenomen trend (groene lijn) is heel constant en daarom goed in een een statistische formule te vertalen. De daaruit volgende lijn is in staat om 98 procent van de waargenomen variatie van jaar tot jaar te verklaren (zie de zwarte lijn). Op basis van deze formule verwacht ik dat er dit jaar 5% meer vleermuizen zullen zijn dan vorig jaar.

Libellen en vlinders
Ik verwacht dat het aantal libellen zo’n 2% zal toenemen ten opzichte van vorig jaar. Met de geleidelijke stijging van de afgelopen jaren zullen we dit jaar toch zo’n 35% meer libellen hebben dan gemiddeld in de eerste vijf jaar van deze eeuw. Ondanks de flinke toename bij de libellen zijn er van de 38 onderzochte soorten 10 die een achteruitgang laten zien.

Ik verwacht dat de vlinders dit jaar weer wat gaan opkrabbelen. In 2012 werden volgens De Vlinderstichting veel minder vlinders dan normaal geteld, maar als we de langjarige trend sinds 1992 bekijken dan lijken we in 2007 het dieptepunt gehad te hebben en sindsdien is langzaam een stijgende lijn zichtbaar van het aantal vlinders. Ik verwacht dat we dit jaar 20% meer vlinders zullen hebben dan in 2007 en dat we daarmee weer op het niveau van 1996 gaan komen. Bij het kijken naar een groep als geheel blijft het wel belangrijk om naar de cijfers van de onderliggende soorten te kijken. De meeste vlindersoorten lieten namelijk wel een dalende tot zeer sterk dalende trend zien in de afgelopen jaren.

Broedvogels en rode lijstsoorten
Ik verwacht een min of meer gelijk aantal broedvogels in ons land. Voor een aantal vogelsoorten heb ik een aparte verwachting gemaakt met de verwachte aantalsverandering ten opzichte van vorig jaar en ten opzichte van begin jaren 90 van de vorige eeuw (dus percentage verschil ten opzichte van vorig jaar/verschil ten opzichte van beginjaren 1990): ooievaars (+4%/+412%), lepelaar (+6%/+362%), koekoek (-2%/-31%), kievit (-13%/-57%), grutto (-6%/-57%), brandgans (+11%/+18000 procent), grote zilverreiger (+11%/+7600%).

De cijfers laten zien dat er in een korte tijd veel verandert in de Nederlandse natuur. Ondanks dat veel soorten een sterke stijging laten zien verwacht ik dat de populaties van de bedreigde soorten dit jaar weer 4% lager liggen. Daarmee zou de populatieafname van de bedreigde soorten sinds de eeuwwisseling op bijna 40% komen. Ik hoop dat deze verwachting niet uitkomt.

Tekst en foto: Arnold van Vliet, De Natuurkalender, Wageningen University
Bron figuren: CBS; PBL; Wageningen UR