Project Wisenten in Kraansvlak succes

Bericht uitgegeven door ARK [land] op [publicatiedatum]

In 2007 arriveerden de eerste wisenten in het Kraansvlak in de Kennemerduinen. Stichting Kritisch Bosbeheer, ARK Natuurontwikkeling, Stichting Duinbehoud en PWN Waterleidingbedrijf Noord-Holland namen het initiatief om deze grazer terug te brengen in de Nederlandse natuur. De pilot ‘Vijf jaar Wisenten in het Kraansvlak’ heeft een schat aan ervaringen opgeleverd en is een geweldige aanvulling op onze kennis van deze zeldzame diersoort. Want in tegenstelling tot wat algemeen wordt aangenomen, blijkt er niet zoveel bekend te zijn over het gedrag van in het wild levende wisenten. De resultaten zijn opgetekend in een rapport.

Wisenten overleven zonder problemen
Een belangrijke conclusie na vijf jaar ervaring met wisenten in de Noord-Hollandse duinen is dat de dieren prima kunnen leven in het duingebied, zonder extra voer of andere verzorging. De dieren laten natuurlijk gedrag zien en hoeven niet te worden bijgevoerd. De vier volwassen koeien zijn het jaar na aanvang van de pilot succesvol gedekt door de onverwante stier. Jaarlijks zijn er kalfjes geboren, wat uiteindelijk in de pilotperiode resulteerde in negen gezonde jonge wisenten en een kudde van vijftien dieren. Alle dieren zijn opgenomen in het internationale wisentenstamboek en de pilot draagt dan ook bij aan het behoud van deze bedreigde diersoort.

Geen hoog hekwerk nodig
Gedurende de pilot is gebleken dat het hekwerk slechts 1,2 meter hoog hoeft te zijn om de wisenten binnen te houden. Dit lage hekwerk stelt damherten bovendien beter in staat het terrein in en uit te gaan. Tevens zorgt een lager hek voor minder storingen en wordt een minder zichtbaar hek door veel bezoekers gewaardeerd.

Communicatie belangrijk
Door veelvuldig te communiceren over de aanwezigheid van de wisenten, is de pilot zowel regionaal als nationaal breed bekend geworden. Dit gebeurde via de website wisenten.nl, persberichten, brochures, e-mailnieuwsbrieven, interviews, lezingen, excursies en veel artikelen in kranten, vakbladen en de communicatiemiddelen van betrokken partijen. In bezoekerscentrum De Zandwaaier is een vaste tentoonstelling te zien over grote grazers met ook specifiek aandacht voor de wisenten. Hier is ook een prachtige film over de wisenten te zien, die is opgenomen in het Kraansvlak.

Wisenten en publiek
Het publiek kon (en kan) de wisenten in levende lijve zien vanaf het speciaal gemaakte uitkijkpunt bij het duinmeer. Ook een hoge duinrug in het aangrenzende Wethouder van Gelukpark biedt een fraai uitzicht op het Kraansvlak en de wisenten laten zich verder regelmatig zien vanaf een wandelpad in duingebied Middenduin. Na een terreinuitbreiding in maart 2012 zijn de wisenten ook vanaf het Duinpieperpad te zien. Vanaf de start van de pilot zijn publieksexcursies aangeboden. Altijd waren ze volgeboekt. Tijdens de excursies gingen de deelnemers het Kraansvlak in op zoek naar de wisenten, terwijl de boswachter veel informatie gaf over het project. Een uitstekende manier om publiek kennis te laten maken met de dieren en de pilot, maar ook erg geschikt om voorlichting over de diersoort te geven. Analyse van deze wisentbezoeken toonde aan dat publiek en wisenten prima samen kunnen gaan.

Onderzoek
In het Kraansvlak worden de wisenten niet bijgevoerd, waardoor de gegevens die door onderzoekers verzameld zijn van grote waarde zijn voor het vergroten van de ecologische kennis over de diersoort. Allereerst bleek uit dit onderzoek dat het dieet van wisenten voor tachtig procent uit gras bestaat en voor de rest vooral uit bast die verkregen wordt door het schillen van bomen en stuiken. Voor runderen is dit niet veel anders. Toch bleek uit onderzoek dat, conform de theorie, de wisent meer een 'intermediate feeder' is en paard en rund beiden meer grazer. Paarden bleken vrijwel alleen te grazen en kwamen in het Kraansvlak nauwelijks aan bomen of struiken. Als intermediate feeder is de wisent selectiever in zijn voedselkeuze en gaat voor het beste voedsel desnoods dwars door duindoornstruweel. Daar kan duindoorn slecht tegen, wat de openheid van het duin weer flink ten goede komt. Uit onderzoek is verder gebleken dat de wisenten prima samenleven met de andere aanwezige diersoorten. Er is eerder sprake van facilitatie tussen wisenten, paarden en konijnen, dan van concurrentie. De invloed op het gebied is duidelijk zichtbaar. De wisenten vreten veel gras halflang af en snoeien en schillen diverse houtachtigen. Dat vermindert het dichtgroeien van het duin. De paarden vreten lokaal het gras kort af, wat tal van bloemen ten goede komt. Van het kort afgegraasde gras profiteren de konijnen. Omdat paarden veel dor gras eten, blijft er meer mals gras over voor andere grazers, zoals wisenten. Door veelvuldig gebruik te maken van zandplekken zorgen de wisenten bovendien voor meer open plekken, wat een positief effect heeft op de aanwezigheid van zandhagedissen en bepaalde insecten.

Vervolg
Na vijf jaar wisenten in het Kraansvlak is besloten door te gaan met het project zodat nog meer kennis kan worden opgedaan én gedeeld over wisenten in de Nederlandse natuur. Voorts wordt aanbevolen om het leefgebied van de wisenten te vergroten. Zo kan de kudde groeien en kunnen ook runderen worden toegevoegd, ter uitbreiding van het palet aan grote grazers. Dit laatste geeft de mogelijkheid om voor het eerst in Europa directe vergelijkingen te kunnen maken tussen beide diersoorten wat betreft gedrag, dieet en habitatgebruik. Tevens geeft dit inzicht in hun wijze van samenleven en de gezamenlijke invloed op het terrein. Deze kennis is van grote waarde voor andere natuurgebieden in Nederland waar al diverse grazers aanwezig zijn en gedacht wordt om ook wisenten los te laten.

Zelf wisenten zien
Sinds vorige week is het leefgebied van de wisenten deels toegankelijk gemaakt voor publiek. Door het Kraansvlak loopt nu een wandelroute die gemarkeerd is met paaltjes. Tijdens deze wandeling is een grote kans op een ontmoeting met de wisenten en daarom gelden er een aantal omgangsregels voor het betreden van het pad. Deze zijn terug te lezen bij de ingangen en op wisenten.nl.

Lees het rapport 'Vijf jaar wisenten in het Kraansvlak'.

Tekst: Wisenten.nl
Foto: Leo Linnartz, ARK