Opnieuw Bultrug voor de Nederlandse kust

Bericht uitgegeven door Zoogdiervereniging VZZ op woensdag 10 december 2008

Op 3 december is door de bemanning van de MV Terschelling (Piet-Wim van Leeuwen en Tamara van Polanen Petel) ten noordwesten van IJmuiden een bultrug gezien. De foto die ze konden maken en meestuurde toen ze de waarneming via www.waarneming.nl doorgaven laat geen enkele twijfel mogelijk over de determinatie van de soort.

In de eerste twee weken van augustus 2008 is een bultrug gezien in de Oostzee, ter hoogte van het eiland Rügen. Misschien gaat het nu om hetzelfde exemplaar. Het is in ieder geval niet de bultrug die in november 2007 bij IJmuiden werd gezien. Dit weten we zeker omdat deze een opvallende witte rugvin had. De nieuwe bultrug op de foto van Piet-Wim van Leeuwen laat een donkere rugvin zien.

Dit is de zesde bultrug die in Nederland is waargenomen. De allereerste dateert echter pas van eind september 2003 toen een dode bultrug (nr 1) in de monding van de Nieuwe Waterweg dreef. Twee maanden later, op 18 december 2003, werden twee bultruggen (nr 2 en 3) voor de kust van Scheveningen gezien. Ook hier leverde foto’s het bewijs dat het om bultruggen ging, en wel een moeder met kalf. De eerste in de Nederlandse wateren levend waargenomen bultruggen. Kort daarna spoelde het kalf (nr 3) dood en zonder staart aan. De staartvin en een deel van de flipper waren met geweld afgehakt en er waren diverse aanwijzingen dat het kalf in vistuig verdronken was. Dit was bijna net zo ontzettend als die jonge zeearend die vorige maand in Flevoland door aanraking met een windmolen om het leven kwam. De moeder werd in januari 2004 nog enkele keren gezien voor de Zuid-Hollandse kust. Een half jaar later, op 22 juni 2004 spoelde een volwassen bultrug dood (nr 4) aan op de Vliehors. Dit keer was het een onvolwassen mannetje met een touw strak om de nek. Dit touw had zich diep in de huid en onderliggend spierweefsel ‘ingevreten’. Op 5 maart 2006 spoelde op het strand van Nieuwpoort (België) opnieuw een dode walvis aan. Het vrouwelijke dier was door een aanvaring met een schip op het leven gekomen.

In mei 2007 werd het pas echt groot spektakel. Toen verbleef gedurende een paar dagen een bultrug (nr 5) in het Marsdiep en konden vele foto’s gemaakt worden. Stiekem hadden sommige ondernemende booteigenaren de hoop dat nu ook vanuit de haven van Den Helder whale-watch trips georganiseerd konden gaan worden. Wat opviel was dat de bultrug een rugvin had die grotendeels wit was. Normaal gesproken is de rugvin donker van kleur. Eind september dook voor de kust van Ierland, dus meer dan 1000 km van het Mardiep vandaan, een bultrug op met eenzelfde witte rugvin als die van de bultrug in het Marsdiep. Tja, het moest dus wel om dezelfde bultrug gaan. Van 19 tot en met 21 november 2007 werd bij IJmuiden een opnieuw een bultrug gezien. Te zien aan de witte rugvin was nummer 5 weer terug.

Tja, en dan nu ruim een jaar later een andere bultrug voor onze kust. Waarom verschijnen die bultruggen opeens hier voor onze kust? Helaas komt dit waarschijnlijk niet doordat onze kustwateren geschikt zijn geworden als leefgebied. Dat blijkt wel uit het feit dat van de zes (zeven indien we die uit België meerekenen) bultruggen in de Nederlandse kustzone er slechts vier levend gezien zijn, een één daarvan (het kalf) korte tijd later dood was.

Langs de Canadese Oostkust komt de bultrug vrij algemeen voor maar aan de Europese kant van de Noord-Atlantische Oceaan is de soort zeldzaam. De soort kan aan de rand van de oceaan waargenomen worden, van Noorwegen via Schotland en Ierland langs de Portugese kust. Rond 1700 waren ze hier algemener. Rond Shetland nam in de jaren tachtig het aantal waargenomen bultruggen toe nadat ook hier lange tijd bijna geen bultruggen werden gezien. In augustus 1998 dook opeens de eerste jonge bultrug op aan de kust van Noordwest Europa, en wel in de Oostzee.

Enerzijds ziet het ernaar uit dat de bultrug aan deze kant van de Atlantische Oceaan zich weer langzaam in aantal aan het herstellen is. Echter dat is nog geen reden dat ze zo diep de Noordzee in zwemmen, Dit heeft vermoedelijk een veel kwalijker oorzaak. Waarschijnlijk ligt hieraan dezelfde oorzaak ten grondslag als die verondersteld wordt bij de verschuiving van de bruinvissen uit het noorden van de Noordzee naar meer zuidelijk: een slechte voedselsituatie in noordelijke wateren.

Tekst: Richard Witte, www.zoogdiervereniging.nl

Foto uit archief: Bultrug Marsdiep 13 mei, door WouterJan Strietman