Toeloop van vogelaars in Warga, Friesland, voor Oosterse tortelduif.
De sensationele ontdekking van een Oosterse Tortelduif midden in het rustieke Friese plaatsje Warga bracht in januari 2010 honderden vogelaars op de been, en betekende een nieuwe soort voor de Nederlandse lijst van vogelsoorten.

Mijlpaal: 500 vogelsoorten in Nederland gezien

Sovon Vogelonderzoek Nederland
15-FEB-2011 - Uit de laatste update van de vogelnamenlijst van de Dutch Birding Association blijkt dat de mijlpaal van 500 waargenomen vogelsoorten in Nederland in 2010, het Jaar van de Biodiversiteit, is bereikt. Het tellen is niet zo gemakkelijk als het lijkt waardoor de lijst constant aan veranderingen onderhevig is.

Persbericht uitgegeven door Dutch Birding Association op dinsdag 15 februari 2011

Uit de laatste update van de vogelnamenlijst van de Dutch Birding Association blijkt dat de mijlpaal van 500 waargenomen vogelsoorten in Nederland in 2010, het Jaar van de Biodiversiteit, is bereikt. Het tellen is niet zo gemakkelijk als het lijkt waardoor de lijst constant aan veranderingen onderhevig is.

Begin dit jaar publiceerde Arnoud van den Berg de laatste update van de lijst van waargenomen vogelsoorten in Nederland en het West-Palearctisch gebied op de website van de Dutch Birding Association (DBA). Met deze publicatie blijkt dat het getal 500 momenteel stevig is gefundeerd. De versnelde groei van het aantal soorten op de lijst gedurende de laatste decennia is voor een deel te danken aan de oprichting van de DBA in 1979 en ontwikkeling van de stichting daarna. Met het tijdschrift Dutch Birding en de realisatie van vogelinformatiesystemen werd het op een populair-wetenschappelijke manier naar vogels kijken en de aandacht voor determinatie, verspreiding, voorkomen en taxonomie gestimuleerd. Een vogelaar die rond 1980 in totaal 300 vogelsoorten in Nederland had gezien was een spekkoper. Nu staat de teller van de persoon met de meeste soorten op zijn Nederlandse lijst op 458, een aanzienlijk percentage van het totaal aantal vogelsoorten op de Nederlandse lijst.

De sensationele ontdekking van een Oosterse tortelduif midden in het rustieke Friese plaatsje Warga bracht in januari 2010 honderden vogelaars op de been, en betekende een nieuwe soort voor de Nederlandse lijst van vogelsoorten (foto: Gijsbert van der Bent)

Nieuwe toevoegingen aan de Nederlandse lijst sinds de voorlaatste publicatie van de namenlijst in 2008 in boekvorm zijn onder meer Amerikaanse grote stern, Noordse waterlijster, Oosterse tortelduif en Kaspische plevier. De laatste drie betreffen waarnemingen van de afgelopen twee jaar. Bij de Amerikaanse grote stern gaat het echter om een waarneming uit 1978. Dat geeft al aan dat de lijst meer is dan alleen het simpele optellen van vogelsoorten die in Nederland zijn gezien. 

Wat wel en wat niet op de lijst komt, hangt af van de beslissingen van de Commissie Dwaalgasten Nederlandse Avifauna (CDNA) en de Commissie Systematiek Nederlandse Avifauna (CSNA), beiden ressorterend onder de DBA en de Nederlandse Ornithologische Unie (NOU). De ontdekkingen van Noordse waterlijster (Amerikaanse soort), Oosterse tortelduif (Aziatische soort) en Kaspische plevier (Aziatische soort) veroorzaakten een grote toeloop van vogelaars, en deze dwaalgasten werden meer dan voldoende gedocumenteerd. De Amerikaanse grote stern stond al 32 jaar op de Nederlandse lijst, maar als ondersoort, op basis van een dood gevonden vogel met een Amerikaanse ring. Nieuwe taxonomische inzichten en besluiten hebben het taxon echter ´gepromoveerd´ tot soort, en dat betekent een recent kruisje erbij op de lijst.

Door veranderingen in taxonomisch inzicht kan de lijst Nederlandse vogelsoorten dus langer worden, maar ook korter, bijvoorbeeld als een soort weer ´gedegradeerd´ wordt tot ondersoort. Ook kan er twijfel ontstaan aan de enige waarneming(en) van een zeldzame vogelsoort uit het (recente) verleden; die krijgt dan een herbeoordeling. Afhankelijk van de uitkomst blijft de vogelsoort op de Nederlandse lijst of hij wordt daaruit verwijderd. Op de Nederlandse lijst staat ook een vogelsoort die inmiddels wereldwijd als uitgestorven wordt beschouwd: de Dunbekwulp. Ondanks dat er nooit meer waarnemingen bij zullen komen, blijft deze vogelsoort rotsvast op de Nederlandse lijst staan, want in musea ligt nog een tiental balgen* als bewijs.

Bijzonder actueel bij een waarneming van een zeldzame representant uit met name de soortgroepen eenden en ganzen, maar ook roofvogels, uilen en bepaalde zangvogels is de vraag of de betrokken vogel Nederland op eigen kracht heeft bereikt of ontsnapt zou kunnen zijn uit een vogelcollectie. Omdat er heel veel waterwildcollecties zijn en omdat door veranderde wetgeving vrijwel alle vogelsoorten gehouden en gekweekt mogen worden, is ´het probleem van de escapes´ voor de samenstellers van de lijst groter geworden. De Nederlandse lijst van vogelsoorten moet natuurlijk niet ´vervuild´ worden met uit kooien, vijvers of dierentuinen ontsnapte rariteiten. Maar de vraag of een vogel wild of ontsnapt is, is niet altijd makkelijk te beantwoorden en levert niet zelden verhitte discussies op.

Tekst en foto: Gijsbert van der Bent, Dutch Birding Association
Voor meer informatie: 06 23 53 27 50 / 071 40 24547 / gijs@birdclubkatwijk.nl

* Dode dieren kunnen als balg bewaard worden voor wetenschappelijk onderzoek. Een balg is een lege huid opgevuld met watten of houtwol. Balgen zijn plat en langgerekt en nemen weinig plaats in.