Vondst zeldzame Toverchampignon op twee plaatsen in Nederland

Bericht uitgegeven door de Nederlandse Mycologische Vereniging op woensdag 18 augustus 2010

De afgelopen maand is op twee plaatsen in Nederland de Toverchampignon aangetroffen. Deze opvallend grote en mysterieuze paddenstoel is pas sinds 1973 voor de wetenschap bekend, en wordt vooral in Nederland gevonden.

De Toverchampignon (Agaricus geesterani) is de afgelopen maand zowel in Dronten als nabij Moerdijk gevonden. De paddenstoel is niet alleen opvallend en zeldzaam, maar ook een beetje een soort van eigen bodem. In 1973 werd ze voor het eerst in Nederland gevonden in het Amsterdamse Bos. Het bleek een nieuwe soort voor de wetenschap. Nu, zo’n kleine 40 jaar later, komt ze nog steeds voornamelijk in Nederland voor: er zijn vondsten bekend uit negen verschillende provincies (zie onderstaand kaartje). Daarnaast is de Toverchampignon in Vlaanderen en Nordrhein-Westfalen opgedoken en zijn er sinds 2000 twee vondsten gemeld uit Engeland. Tenslotte is er één vondst bekend van de Golan hoogvlakte in het Midden-Oosten.

De Toverchampignon is moeilijk te missen. Het zijn grote paddenstoelen met hoeden van 15 tot 20 centimeter doorsnede die vaak in grote toefen verschijnen. De paddenstoelen ontwikkelen zich bijna volledig onder de grond. Hierdoor blijven de hoeden bedekt met grond of ander materiaal dat ze omhoog drukken. We vinden Toverchampignons regelmatig op voor paddenstoelen vreemde vindplaatsen zoals kruipruimten, loodsen en schuren. De eigenaren van deze ruimten verbazen zich vaak over de kracht van de paddenstoelen: met hun forse hoed drukken ze tegels opzij en breken ze in een enkel geval zelfs door het beton heen. Bij aanraking verkleuren Toverchampignons direct geel en snel daarna opvallend wijnrood. Hoewel we altijd afraden paddenstoelen te eten waarvan niet bekend is of ze wel eetbaar zijn, kwam ik onlangs twee mycologen tegen die een maaltijd met Toverchampignons bereid hadden. Uiterst curieus is dat zij mij vertelden dat hun urine kort na het eten dieprood kleurde.

Met de grote concentratie vindplaatsen rondom Amsterdam en de korte afstand van de eerste vindplaats tot Schiphol mag je je afvragen of deze paddenstoel niet door internationaal vliegtransport in Nederland terecht is gekomen. Deze veronderstelling wordt sterker in de wetenschap dat de Toverchampignon recentelijk als enige soort in het nieuwe geslacht Allopsalliota is geplaatst, een geslacht dat nauw verwant is aan een groep paddenstoelen uit tropisch Afrika.
Tot op heden blijft het onbekend waar deze forse en gemakkelijk te herkennen paddenstoel oorspronkelijk vandaan komt.

Tekst: Menno Boomsluiter, Nederlandse Mycologische Vereniging
Foto’s: H.A.Moorlag
Kaartje: Verspreidingsatlas.nl