Arme bossen verdienen beter
Bericht uitgegeven door Kennisnetwerk OBN op [publicatiedatum]
Het is herfst. De eerste blaadjes beginnen te verkleuren en te vallen: de recycling van plantenvoedingstoffen via de bodem gaat opnieuw beginnen. Voor bossen op mineraalarme zandgronden is dit cruciaal, omdat hier de nutriëntenvoorraden in de minerale bodem heel beperkt zijn. Dit komt doordat ze zijn aangeplant op voormalige stuifzanden en heiden en ook nog eens zijn verzuurd. In combinatie met een te hoge stikstofdepositie levert dit allerlei problemen op voor het bosecosysteem. Dit is op de afgelopen beheerdersdag gepresenteerd en als brochure uitgebracht door het Kennisnetwerk OBN.
Bomen op mineraalarme zandbodems hebben in het voorjaar, als de knoppen weer uitlopen, moeite om in snel tempo nutriënten uit de bodem op te nemen en naar de bladeren te transporteren. Dit komt door een aantal met elkaar samenhangende factoren, zoals de bodemgeschiedenis, vaak een voormalige heide- of stuifzandbodem, antropogene verzuring, onvolledige strooiselafbraak, uitspoeling van nutriënten, aantasting van de wortels door oplosbaar aluminium en mogelijk ook een afname in (het functioneren van) mycorrhizaschimmels. Tegelijkertijd hebben ze de nutriënten dan juist hard nodig om de stikstof, die door stikstofdepositie ruimschoots voorhanden is, om te zetten in aminozuren en eiwitten, die bijvoorbeeld de fotosynthese mogelijk maken. Vaak lukt dit niet door een gebrek aan nutriënten en hopen vrije aminozuren en andere stikstofverbindingen zich op in de bladeren.
Insecten die van deze bladeren eten laten een hoge sterfte zien, waardoor de voedselbasis voor veel andere soorten die insecten eten, sterk is verkleind. Tot in de top van de voedselketen, zoals bij sperwers, zien we problemen in de aminozuurvoorziening. Zowel de eileg als ei-uitkomst worden door aminozuren gelimiteerd, terwijl sperwers een dieet hebben dat voor het grootste deel uit eiwitten en (dus) aminozuren bestaat. Het is nog de vraag of sperwers last hebben van de onbalans in vrije aminozuren die in de vegetatie ontstaat of van de andere stikstofverbindingen die zich in de planten ophopen.
Om het bosecosysteem te herstellen moet de stikstofdepositie verder verminderd worden. Ook de mineralen- en nutriëntenstatus van bosbodems zou hersteld moeten worden. Hier kunnen beheerders mee aan de slag, maar het is nog onduidelijk hoe dat precies moet. Daarom worden er experimenten opgestart met verschillende regimes van steenmeelbemesting. Meer aanbod en afbraak van dood materiaal kan het bosecosysteem ook verder ondersteunen, doordat aminozuren die door bacteriën worden gemaakt, waarschijnlijk minder van samenstelling zijn veranderd dan de aminozuursamenstelling in de vegetatie.
De brochure is gratis te bestellen via info@vbne.nl of te downloaden op Natuurkennis.nl.
Tekst en foto: Arnold van den Burg, Biosphere Science Productions