PaulWouters  & Marianne Horemans

Eikenmeeldauw nefast voor nachtvlinders

23-JUN-2014 - De impact van pathogene schimmels op planten vormt het onderwerp van tal van studies, die van insectenvraat op planten evenzeer. Maar hoe zit het met de interactie tussen die twee groepen? Met andere woorden: hebben schimmels op planten ook effect op insecten die van die planten leven? Een recente case-study bracht aan het licht dat rupsen die van eikenbladeren leven, wel degelijk last hebben van de Eikenmeeldauw die je in deze tijd van het jaar overal ziet verschijnen.

Bericht uitgegeven door Natuurpunt Studie [land] op [publicatiedatum]

De impact van pathogene schimmels op planten vormt het onderwerp van tal van studies, die van insectenvraat op planten evenzeer. Maar hoe zit het met de interactie tussen die twee groepen? Met andere woorden: hebben schimmels op planten ook effect op insecten die van die planten leven? Een recente case-study bracht aan het licht dat rupsen die van eikenbladeren leven, wel degelijk last hebben van de Eikenmeeldauw die je in deze tijd van het jaar overal ziet verschijnen.

Meeldauwen – niet te verwarren met honingdauw, de zoete uitscheiding van bladluizen- zijn schimmels die een ‘witte uitslag’ op bladeren veroorzaken. Eikenmeeldauw komt in Vlaanderen erg veel voor op Zomereik. Van oorsprong is Eikenmeeldauw wellicht van Aziatische afkomst. Pas in 1907 dook deze soort in West-Europa op, met meteen een massale aantasting in Frankrijk. Dat de opmars van zo’n exotische schimmel op één van de belangrijkste of zelfs enige waardplant(en) van honderden insecten een belangrijke ecologische impact zou hebben, ligt in de lijn van de verwachtingen. Maar die impact was tot nu toe slecht onderzocht.

Eikenmeeldauw. (foto: Leo Janssen)
Finse onderzoekers voerden een aantal experimenten uit met twee soorten nachtvlinders: de Gewone eikenvlekmot, een algemene bladmineerder, en de Psi-uil, een algemene nachtvlinder met niet-minerende rupsen. Voor de rupsen van de Psi-uil werd vastgesteld dat ze zich trager ontwikkelden op bladeren die met meeldauw geïnfecteerd waren. Ook was er een verschil in popgewicht tussen exemplaren die zich gevoed hadden met bladeren met of zonder meeldauw, in het voordeel van de individuen die ‘gezonde’ bladeren hadden gegeten.

Bij de Gewone eikenvlekmot bleef een gelijkaardig verschil uit. De rups van die soort leeft echter in het bladgroen, en komt bij het eten niet direct in contact met de meeldauw. Daartegenover leeft de rups van de Psi-uil op het oppervlak van de bladeren, waarop de meeldauw ook schimmeldraden ontwikkelt. Bij de eikenvlekmot werd wel vastgesteld dat in aangetaste bladeren minder mijnen voorkwamen. Vrouwtjes van eikenvlekmotten die eitjes afzetten, vermijden bladeren met meeldauw. Opmerkelijk: in sterk aangetaste bladeren ligt het aandeel geparasiteerde rupsen van de eikenvlekmot beduidend hoger dan in niet aangetaste.

De rups van de Psi-uil. (foto: Paul Wouters en Marianne Horemans)
Kortom, met deze pioniersstudie werd aangetoond dat een van oorsprong exotische schimmel als de Eikenmeeldauw potentieel grootschalige effecten heeft op de enorm diverse insectenpopulatie die op de Zomereik leeft. Eén van de weinige andere studies die een soortgelijke impact aantoonde, was die van een meeldauw op Smalle weegbree, die evenzeer de overlevingskansen van rupsen van Veldparelmoervlinder negatief beïnvloedt. Dat bijvoorbeeld de bedreigde Bruine eikenpage ook last kan ondervinden van Eikenmeeldauw, is niet onwaarschijnlijk, maar dat is voer voor verder onderzoek.
 

Tekst: Wim Veraghtert, Natuurpunt Studie
Foto's: Leo Janssen
Referentie: Tack A.J.M., Gripenberg S. & Roslin T. 2012. Cross-kingdom interactions matter: fungal-mediated interactions structure an insect community on oak. Ecology Letters 15: 177-185.