Compendium voor de leefomgeving2011

Paddenstoelen de wezen van het Natuurbeleid in Nederland?

Nederlandse Mycologische Vereniging
11-DEC-2013 - Zowel nationaal als internationaal spelen paddenstoelen geen enkele rol in natuurbeleid. Zo worden zij in de teksten over de Natura-2000 gebieden nauwelijks genoemd, in tegenstelling tot vooral planten en vogels. Zijn zij het kind van de rekening?

Bericht uitgegeven door de Nederlandse Mycologische Vereniging [land] op [publicatiedatum]

Zowel nationaal als internationaal spelen paddenstoelen geen enkele rol in natuurbeleid. Zo worden zij in de teksten over de Natura-2000 gebieden nauwelijks genoemd, in tegenstelling tot vooral planten en vogels. Zijn zij het kind van de rekening?

Afgelopen maand hoorde ik tijdens een symposium David Minter, een vooraanstaand Engels mycoloog, een vurig pleidooi houden om paddenstoelen, een naar zijn mening achtergestelde groep organismen, hun plaats te geven binnen de natuurbescherming die ze volgens hem verdienen. Hij noemde de paddenstoelen en schimmels (fungi) de wezen van Rio. Een verwijzing naar de slotverklaring van de Rio Earth conventie in 1992 waarin biodiversiteit werd gedefinieerd als het totaal van planten, dieren en micro-organismen en waarvan de fungi blijkbaar geen deel uitmaakte.

Klaprooswasplaat, de enige Nederlandse vindplaats ligt in wasplatenreservaat de Rotstergaaster Wallen in Friesland (foto: Rob Chrispijn)

Voor wie twijfelt, paddenstoelen en schimmels vormen een eigen taxonomische eenheid (rijk) naast planten en dieren. Het aantal soorten fungi overtreft het aantal soorten planten in de wereld enige malen. Geschat wordt dat er zo'n 1,5 miljoen soorten paddenstoelen- en schimmelsoorten in de wereld zijn, tegenover 350.000 tot 400.000 soorten planten.

Aantal planten-, schimmel- en diersoorten in Nederland in 2010 (bron: CBS)

Van planten is bekend dat vele soorten bedreigd worden en op uitsterven staan. Maar wist u dat, middels een conservatieve schatting, zo'n 600 tot 1.000 soorten paddenstoelen per jaar uitsterven? De snelheid waarmee paddenstoelensoorten uitsterven is tot acht maal zo hoog als dat er elk jaar beschreven worden. Overigens is het aantal taxonomen dat in staat is om nieuwe soorten paddenstoelen te beschrijven de laatste jaren drastisch achteruitgelopen. Dat geldt ook voor Nederland. Tot recent gold het als leidinggevend in de taxonomie voor paddenstoelen maar daar is helaas niets meer van over.

Ook in Nederland is de situatie voor paddenstoelen weinig rooskleurig. De verzuring en vermesting eisen hun tol en veel ectomycorrhizasoorten, paddenstoelen die gebonden zijn aan bomen, gaan nog steeds achteruit.

Aantal mycorrhiza paddenstoelen in het Paddenstoelenmeetnet van 1999 tot en met 2012 (bron: CBS)

Dit in tegenstelling tot het totaal aantal soorten, momenteel meer dan 8.000, dat in Nederland gevonden wordt. Het feit dat dit aantal nog steeds groeit, heeft uitsluitend te maken met een klein aantal toegewijde amateurmycologen die uitgegroeid zijn tot specialisten in bepaalde groepen paddenstoelen. Behalve het onderzoek in het kader van het Paddenstoelenmeetnet vindt er momenteel geen onderzoek plaats naar paddenstoelen in Nederland.

Net als in de rest van de Europese gemeenschap is er ook in Nederland weinig tot geen aandacht voor paddenstoelen en dit vertaalt zich in het vrijwel niet voorkomen van paddenstoelennamen in nationale en Europese natuurovereenkomsten. Een uitvloeisel van deze Europese overeenkomsten zijn onder anderen de Nederlandse Natura-2000 gebieden.

Bij het op een druilerige namiddag doorzoeken van de uitgebreide website van onze 160 Nederlandse Natura-2000 gebieden blijken paddenstoelen slechts 45 keer bij naam genoemd te worden. Zo staat voor het Bunder- en Elslooërbos geen paddenstoel genoemd. Dit bos staat in de lijst met mycologische kroonjuwelen (Jalink, 1999) op nummer 4 van de rijkste paddenstoelenvindplaatsen van Nederland met toentertijd, in 1999, 721 soorten.

Overigens is de aanhef op de website van de Natura-2000 gebieden ook duidelijk in zijn opdracht; Planten, vogels en andere dieren vinden er de bescherming die nodig is om de soorten en leefgebieden in stand te houden. Voor paddenstoelen is zowel in de definitie als in de uitvoering van de Natura-2000 gebieden blijkbaar geen plaats. Er zijn verschillende Natura-2000 gebieden aangewezen voor bepaalde groepen dieren of planten maar geen specifiek voor paddenstoelen.

Het is duidelijk dat tot nu toe paddenstoelen niet echt leven bij diegenen die verantwoordelijk zijn voor de uitvoering en begeleiding van het natuurbeleid in Nederland.

Het kort geleden opgerichte wasplatenreservaat, de Rotstergaaster Wallen in Friesland, het eerste voorbeeld van een natuurgebied in Nederland wat speciaal voor zijn bestaande populatie paddenstoelen, in dit geval wasplaten, zal worden beheerd geeft aan dat er wellicht toch sprake is van een kentering. Hopelijk zal deze kentering doorzetten en zal in de toekomst met meer aandacht gekeken worden naar de plaats die paddenstoelen als onmisbaar onderdeel van de natuur innemen.

Tekst: Menno Boomsluiter, Nederlandse Mycologische Vereniging
Foto: Rob Chrispijn, Nederlandse Mycologische Vereniging
Grafieken: Bovenste grafiek, Natuurcompendium 2011 CBS
Onderste grafiek, NEM (Paddenstoelenmeetnet, CBS)