Bultrug voor de kust van Middelkerke
Bericht uitgegeven door Natuurpunt Studie [land] op [publicatiedatum]
Op 3 september voerde het Belgisch Mathematisch Model Noordzee (BMM) een toezichtsvlucht uit boven de Noordzee. Doel: monitoring van zeezoogdieren en controle van vervuiling. Naast een dertigtal Bruinvissen en enkele zeehonden werd ook een onverwachte zeereus opgemerkt.
Om 14:15, kort voor de landing, merkte Jan Haelters een Bultrug op, ongeveer 11 km voor het strand van Middelkerke. Vermoedelijk volgde het dier scholen pelagische vis tot in onze contreien. Dergelijke scholen werden tijdens de vlucht regelmatig gezien vanuit het vliegtuig.
Bultruggen zijn flinke joekels: volwassen exemplaren halen tot 18 meter en wegen maximaal 40 ton. De meeste Bultruggen ondernemen jaarlijks enorme trektochten, tot 16.000 km per seizoen. In de lente en zomer houden ze zich vooral op in de voedselrijke, koudere wateren op het noordelijk halfrond maar in het najaar gaat het meestal richting tropen waar ze paren en hun jongen ter wereld brengen. Waar het exemplaar van Middelkerke vandaan komt, is moeilijk te zeggen. Mogelijk gaat het om een dier dat in IJsland of voor de Noorse kusten de zomer heeft doorgebracht en nu richting zuidelijke paargronden trekt. Op basis van de foto's kon duidelijk worden vastgesteld dat het om een erg mager exemplaar ging. De rug is ingezakt, wat laat vermoeden dat dit exemplaar sterk ondervoed is. Op zich is dit best vreemd want tijdens de vlucht werden verschillende scholen vis opgemerkt (vermoedelijk Haring en Sprot). Aan voedsel geen gebrek dus.
Op 30 september 2011 werd voor de eerste keer ooit een levende Bultrug gespot in Belgische wateren. Het dier werd gefotografeerd en gefilmd ter hoogte van de Thorntonbank, zo’n 25 km op zee, voor de kust van Zeebrugge. De Bultrug van 3 september 2013 was dus pas het tweede levende exemplaar in het Belgische deel van de Noordzee. Voor ons land is deze waarneming behoorlijk spectaculair. In 1751 strandde een exemplaar nabij Blankenberge maar daarna was het wachten tot zondagochtend 5 maart 2006. Toen spoelde opnieuw een dode Bultrug aan op het strand van Nieuwpoort. Het ging om een vrouwtje, 15 ton zwaar, 10,5 meter lang. Het dier werd grondig onderzocht, in een poging om de doodsoorzaak te achterhalen. Uit de analyses bleek dat deze Bultrug aan haar eind was gekomen als gevolg van een aanvaring met een schip. Zo’n ‘botsingen’ (in vakjargon beter bekend als ‘shipstrikes’) komen wel vaker voor en leiden niet zelden tot ernstige verwondingen bij de aangevaren walvis. Net daarom werd meteen na de melding van de Bultrug van Middelkerke door het Marine Rescue Coordination Centre (MRCC) een bericht verspreid om alle vaartuigen in het Belgische deel van de Noordzee te informeren over de aanwezigheid van de Bultrug en hen aan te manen tot voorzichtigheid. Om geen onnodige verstoring te veroorzaken, wordt best een minimum afstand van 100 meter tot het dier bewaard. Eigenaars van plezierbootjes wordt gevraagd om niet op zoek te gaan naar de Bultrug. Het dier lijkt fysisch erg verzwakt en kan elke vorm van bijkomende stress missen als kiespijn.
Sinds 2003 worden steeds vaker Bultruggen in de zuidelijke Noordzee gemeld. Voor Nederland staat de teller tussen 2003 en 2013 intussen op twaalf betrouwbare waarnemingen. Ook voor de Franse en Britse kust zijn uit die periode verschillende strandingen en meldingen bekend. Er bestaat geen eenduidige verklaring voor deze schijnbare toename. Soms wordt een slechte voedselsituatie in de noordelijke Noordzee als mogelijke reden naar voor geschoven maar deze hypothese vergt nader onderzoek. Ook wordt vermoed dat het aantal Bultruggen in het noordelijk deel van Atlantische oceaan is toegenomen, waardoor ook de trefkans in de Noordzee zou kunnen stijgen.
Eerder dit jaar spoelde ook al een Dwergvinvis aan op het strand van Nieuwpoort en werd een levende Dwergvinvis gezien ter hoogte van De Panne. De Dwergvinvis van Nieuwpoort kwam om doordat 400 gram plastic in de maag zorgde voor een bijna volledige verstopping van het spijsverteringskanaal waardoor het dier zich niet meer kon voeden. Ook gisteren werd tijdens de vlucht van het BMM veel plastic in zee opgemerkt. Mocht het dier de komende dagen (al dan niet door verhongering) omkomen, is het door de windstille omstandigheden niet zeker of het ook ergens zal aanspoelen.
Bultruggen zijn beroemd en berucht om hun capriolen: vaak springen ze volledig boven het water uit en pletsen ze met een enorme splash achterwaarts neer op het water. Zo’n springende Bultrug is behoorlijk sensationeel. In het verleden leidden dergelijke sprongen al tot ongelukken toen omhoogspringende exemplaren op te dicht genaderde bootjes landden. Hoe lang deze Bultrug nog voor de Belgische kust zal ronddobberen, is onduidelijk. Alle waarnemingen kunnen best meteen worden gemeld op www.waarnemingen.be
Tekst: Dominique Verbelen, Natuurpunt Studie
Foto's: Jan Haelters, KBIN/BMM