Exoot loodst sluipmoordenaar het land binnen
Stichting RAVONBericht uitgegeven door Stichting RAVON [land] op [publicatiedatum]
De blauwband, een nieuwe exotische vissoort in Nederland, draagt een voor inheemse vissen gevaarlijke parasiet bij zich. Dit ontdekten RAVON en de afdelingen Microbiologie en Dierecologie van de Radboud Universiteit in een studie die deze maand is gepubliceerd in het wetenschappelijke tijdschrift ‘Aquatic Invasions’. De onderzoekers ontdekten een besmettingsgraad van meer dan 65% op twee locaties langs de Maas in Limburg. Het is de verwachting dat de blauwband en zijn parasiet ook in Nederland een dodelijke combinatie vormen voor kwetsbare inheemse vissoorten.
In de jaren 1990 werd in Limburg een nieuwe vissoort voor ons land ontdekt, de blauwband (Pseudorasbora parva), een soort die zich als venijnig invasief ontpopt. Zoals voor meerdere exotische vissen geldt, verklaart een combinatie van een groot aanpassingsvermogen, temperatuurtolerantie en een succesvolle voortplanting door het bouwen van nesten zijn succes. Daarbovenop krijgt de blauwband hulp van een sluipmoordenaar. Hij draagt namelijk een parasiet bij zich waar hij zelf geen hinder van heeft, maar die inheemse vissoorten dodelijk ziek maakt en populaties kan uitroeien.
Verspreiding in Nederland
Oorspronkelijk komt de blauwband voor in Zuidoost-Azië. Door uitzettingen in de jaren 1960 is de soort in Europa beland en heeft hij zich sindsdien snel verspreid. Zijn lengte is niet indrukwekkend: een volwassen mannetje meet maximaal tien centimeter. Mede door het kleine formaat gingen dan ook niet direct alarmbellen rinkelen toen het visje hier ontdekt werd. Wat hij echter tekortkomt in de lengte, compenseert hij in aantal en kolonisatievermogen. Zo blijkt de blauwband in uiterwaardplassen langs de Maas in hoge dichtheden voor te komen. Gestaag heeft de soort zich ondertussen uitgebreid over Nederland en nu komt hij in meer dan 150 kilometerhokken voor.
Dodelijke combinatie
De ongewenste effecten van exoten zijn al vaak benoemd: ze verdringen inheemse soorten of eten ze op, bezetten hun schuilplaatsen of nestholen, overwoekeren heidevelden of verstoppen weteringen. Een aspect dat vaak onderbelicht blijft, is het gevaar van de overdracht van ziekten. Exoten nemen ziekten mee, waaraan onze inheemse soorten niet zijn aangepast. Zo blijkt ook het geval bij de blauwband. Deze is de drager van een microscopisch kleine parasiet, Sphaerothecum destruens. De blauwband ondervindt hier geen hinder van, maar wanneer soorten als vetje, brasem, karper en blankvoorn geïnfecteerd raken, leggen ze vaak het loodje. Er ontstaan dan ontstekingen en bloedingen in de organen met een fatale afloop.
De resultaten van het onderzoek zijn gepubliceerd in Aquatic Invasions (vol 8, 2013) (1,9 MB).
Tekst: Frank Spikmans, RAVON
Foto: Jelger Herder